Skip to content 
Co to jest zachowek?
Zachowek, często błędnie określany jako zachówek to ustawowe zabezpieczenie osób należących do grona najbliższej rodziny spadkodawcy, w przypadku pominięcia ich w testamencie lub zapisaniu im w testamencie udziału niższego od hipotetycznego zachowku, jaki by im przysługiwał w przypadku dziedziczenia ustawowego.
Przykład:
Adam P. rozwiódł się z żoną, z którą miał trójkę dzieci, po czym ożenił się z młodszą o 20 lat kobietą, dwa lata po ślubie zmarł i cały majątek w testamencie przepisał młodej żonie. Dzięki instytucji zachowku, jego dzieci z pierwszego małżeństwa pomimo pominięcia ich w testamencie, będą mogły żądać przysługującą im tytułem zachowku kwotę.
Zachowek komu się należy?
Kodeks cywilny w krąg osób, którym należy się zachowek, zalicza: zstępnych (dzieci, wnuki itd.), małżonka i rodziców spadkodawcy. Przysposobiony będzie miał prawo do zachowku, podobnie jak osoba, która go przysposobiła, będzie miała prawo do zachowku po nim.
Warto w tym momencie nadmienić, że rodzice uzyskają prawo do zachowku, gdy wejdą oni do kręgu dziedziczenia. W przypadku gdy żyją osoby uprawnione do dziedziczenia z I kręgu spadkobierców, czyli żona i zstępni (dzieci), to rodzice nie będą mieć prawa do zachowku. Więcej o dziedziczeniu ustawowym możesz dowiedzieć się z naszego artykułu: Dziedziczenie Ustawowe.
Osoby wyłączone od zachowku
Osoba wydziedziczona na podstawie art. 1008 Kodeksu Cywilnego, nie będzie miała prawa do zachowku. Zgodnie z tym artykułem spadkodawca może pozbawić zachowku osobę, która:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuściła się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Osoby, które odrzuciły spadek, zrzekły się dziedziczenia lub zostały uznane za niegodnych dziedziczenia, również nie mają prawa do zachowku.
Ponadto małżonek, przeciwko któremu spadkodawca za życia wystąpił z uzasadnionym żądaniem rozwodu lub separacji, nie będzie miał prawa do zachowku.
Zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę.
Ile wynosi zachowek? Jak wyliczyć zachowek?
Wysokość zachowku została ustalona w art. 991 Kodeksu Cywilnego, który wskazuje, że wynosi on 1/2 udziału spadkowego, jaki przypadałby osobie uprawnionej w przypadku dziedziczenia ustawowego. Natomiast, gdy osoba uprawniona do zachowku jest małoletnia lub niezdolna do pracy to zachowek przysługuje jej w wysokości 2/3 udziału spadkowego, jaki przypadłby jej w przypadku dziedziczenia ustawowego.
Substrat zachowku
Substrat zachowku to wartość spadku powiększona o wartość zapisów windykacyjnych i darowizn podlegającym doliczeniu, przy ustalaniu zachowku.
Aby obliczyć wysokość zachowku, należy:
- Określić udział spadkowy i obliczyć wartość spadku.
- Dodać wartość darowizn i zapisy windykacyjne.
- Pomnożyć wartość uzyskaną na podstawie wyliczeń, przez odpowiedni współczynnik 1/2 lub 2/3.
Przykład:
Adam W. pozostawił majątek w wysokości 240 000,00 zł, cały majątek w testamencie zapisał żonie, posiadał on dwóch pełnoletnich i zdolnych do pracy synów. Ich udział w przypadku dziedziczenia ustawowego wyniósłby po 1/3 majątku, a więc odziedziczyliby po 80 000 zł (każdy ze spadkodawców odziedziczyłby po 80 000,00 zł żona i dwóch synów).
Ponadto mąż darował żonie 30 000,00 zł rok przed śmiercią, a więc darowizna ta jest zaliczana przy wyliczaniu zachowku.
Synowie mają prawo do zachowku, czyli w ich przypadku 1/2 tego, co odziedziczyliby ustawowo.
Mając na uwadze, że darowizna jest zaliczana przy obliczaniu zachowku, to kwota, od której należy ustalić zachowek, to 270 000,00 zł. Ostatecznie zachowek jednego syna będzie wynosił 1/3 z 270 000,00 zł pomnożoną przez 1/2, czyli 45 000,00 zł.
Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Testament a zachowek
W przypadku, gdy zostaliśmy powołani do dziedziczenia w testamencie, jednakże wartość udziału w spadku, jaki nam przypadł w testamencie, jest niższy niż hipotetyczny zachowek, to mamy prawo żądać wyrównania do wysokości zachowku.
Przykład:
Ojciec Adama W. zapisał mu 100 000,00 zł w testamencie, resztę majątku zapisał córce. W przypadku całkowitego pominięcia Adama W. przez ojca w testamencie mógłby on żądać zachowku w kwocie 500 000,00 zł, mając na uwadze, że ojciec zapisał mu tylko 100 000,00 zł, ma on prawo żądać 400 000,00 zł od siostry..
Kto jest zobowiązany do zapłaty zachowku?
Do zapłaty zachowku mogą być zobowiązani:
- spadkobiercy,
- zapisobiercy windykacyjni,
- obdarowani w drodze darowizny.
Ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy
Jeżeli spadkobierca obowiązany do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku sam jest uprawniony do zachowku, może on żądać zmniejszenia zapisów zwykłych i poleceń w takim stopniu, ażeby pozostał mu jego własny zachowek.
Jeżeli zapisobierca sam jest uprawniony do zachowku, zapis zwykły uczyniony na jego rzecz podlega zmniejszeniu tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
Przedawnienie zachowku
Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń, uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawniają się z upływem lat 5 od ogłoszenia testamentu, lub otwarcia spadku.
Osoba, która jest zobowiązana do zapłaty zachowku po upływie 5 lat od otwarcia spadku lub ogłoszenia testamentu może podnieść zarzut przedawnienia i zwolnić się z obowiązku zapłaty zachowku na rzecz uprawnionych.
Jak uzyskać zachowek?
Pierwszym krokiem, jaki musimy podjąć, jest dobrowolne wezwanie osoby zobowiązanej do zapłaty zachowku, aby wpłaciła ona nam należną kwotę. W przypadku, gdy nie uda nam się uzyskać zachowku dobrowolnie, będziemy musieli wystąpić z powództwem o zachowek.
Dziedziczenie roszczenia z tytułu spadkowego
Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.
Przykład:
Piotr N. został pominięty w testamencie przez ojca, rok później zmarł Piotr N., który miał dwóch synów, prawo do żądania zachowku przechodzi na nich, gdyż sami synowie należą do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.
Pytania i odpowiedzi:
Ile należy się zachowku?
Zachowek wynosi połowę udziału spadkowego, który należałby się w przypadku dziedziczenia ustawowego, a w przypadku osoby małoletniej lub trwale niezdolnej do pracy dwie trzecie udziału spadkowego, który przysługiwałby z ustawy. Przykładowo, gdyby spadkobierca zostawił majątek w wysokości 100 000,00 zł, a z ustawy uprawnione były dwie zdolne do pracy i pełnoletnie córki, a ojciec zapisał wszystko jednej córce, to zachowek dla drugiej z córek wyniósłby 25 000,00 zł.
Ile procent wynosi zachowek po rodzicach?
Zachowek po rodzicach wynosi połowę udziału spadkowego, który należałby się w przypadku dziedziczenia ustawowego, a w przypadku osoby małoletniej lub trwale niezdolnej do pracy dwie trzecie udziału spadkowego, który przysługiwałby z ustawy.
Spodobał Ci się nasz artykuł? Zobacz inne nasze artykuły: