Skip to content 
Dziedziczenie ustawowe a testament, czyli pierwszeństwo testamentu
Dziedziczenie ustawowe może zajść co do całości lub części spadku, zachodzi ono w przypadku, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy, czyli nie sporządził testamentu, w którym przekazałby spadek albo osoba, którą wskazał w testamencie, odrzuciła spadek lub nie może być spadkobiercą.
Dziedziczenie ustawowe ma więc charakter subsydiarny, a więc to testament ma pierwszeństwo przed ustawowymi zasadami dziedziczenia.
Przykład:
Wojciech M. zapisał w testamencie swojemu przyjacielowi mieszkanie w Warszawie. Ponadto posiadał mieszkanie w Krakowie i Kielcach, co do których nie wyraził woli w testamencie, w związku z czym mieszkania w Krakowie i Kielcach będą podlegały ustawowym zasadą dziedziczenia.
Chwila otwarcia spadku to chwila śmierci spadkodawcy.
Dziedziczenie ustawowe kolejność
Aby ustalić kolejność dziedziczenia ustawowego, należy określić grupy dziedziczenia ustawowego. Zasadą jest, że dziedziczą osoby znajdujące się w I grupie dziedziczenia, a w przypadku ich braku, dziedziczą osoby z kolejnej grupy itd. Poniżej przedstawiamy zasady dziedziczenia ustawowego.
Kodeks cywilny przewiduje 5 kręgów dziedziczenia, z których można wyłonić VIII grup dziedziczenia.
- I grupa: dzieci i małżonek
- II grupa: małżonek i rodzice
- III grupa: małżonek, rodzic i rodzeństwo
- IV grupa: małżonek i rodzic
- V grupa: małżonek
- VI grupa: dziadkowie
- VII grupa: dzieci małżonka (pasierbowie)
- VIII grupa: Gmina ostatniego zamieszkania
Przykład:
Zmarły Adam W., który był jedynakiem, zostawił żonę, z którą nie posiadał dzieci, w dniu jego śmierci żył jeden jego rodzic. W takim przypadku dziedziczyć będą osoby z IV grupy, a więc małżonek i jeden rodzic. I grupa odpadła, gdyż małżonkowie nie mieli dzieci, druga grupa odpadła, ponieważ nie żył w dniu śmierci Adama W. jego jeden rodzic, III grupa odpadła, gdyż Adam W. nie miał rodzeństwa.
I grupa dziedziczenia: dzieci i małżonek
Dzieci i małżonek są powołani z ustawy w pierwszej kolejności, dziedziczą oni w częściach równych, z zastrzeżeniem, że udział małżonka nie może być mniejszy niż 1/4 spadku.
Przykład:
Zmarły Jan K. pozostawił żonę i dwójkę dzieci. Każdy z trzech spadkodawców odziedziczy po 1/3 spadku.
Przykład:
Janusz M. pozostawił żonę i cztery córki, żona odziedziczy 1/4 spadku, natomiast pozostałe 3/4 zostanie podzielone równo między cztery córki (3/16). W takim przypadku udział dzieci jest niższy niż żony zmarłego.
Przy ustalaniu spadku należy mieć na uwadze, jaki ustrój małżeński łączył małżonków, gdyż w przypadku ustawowej wspólności majątkowej, 1/2 wspólnego majątku należy do żyjącego małżonka i nie należy do spadku.
Przykład dziedziczenie ustawowe kolejność:
Adam W. zostawił, żonę i córkę. Posiadał on dom po rodzicach, który należał do jego majątku odrębnego, natomiast do majątku wspólnego małżonków należało mieszkanie. W skład spadku wejdzie dom po rodzicach oraz 1/2 udziału w nieruchomości, która została nabyta w ramach majątku wspólnego małżonków.
Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, natomiast pozostawiło własne dzieci, to jego udział przypada jego dzieciom.
Natomiast, gdy małżonek nie dożył otwarcia spadku lub z innego powodu jest wykluczony z dziedziczenia, to cały spadek z ustawy przypada zstępnym, czyli dzieciom spadkodawcy.
Przykład dziedziczenie ustawowe kolejność:
Wdowiec Adam W. zmarł, pozostawiając trójkę dzieci, nie sporządził on testamentu, więc cały majątek odziedziczą dzieci.
II grupa dziedziczenia: małżonek i rodzice
Gdy spadkodawca nie pozostawi zstępnych (dzieci, wnuki itd.), do kręgu spadkobierców zalicza się małżonka i rodziców.
Udział każdego z rodziców wynosi 1/4 spadku, gdy ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki wyniesie 1/2 spadku.
Gdyby do otwarcia spadku nie dożył żaden zstępny (dziecko, wnuk itd.) oraz małżonek, to spadek dziedziczą w całości i w częściach równych rodzice zmarłego.
Przykład dziedziczenie ustawowe kolejność:
Adrian M. zmarł tragicznie w wypadku wraz z żoną oraz jedynym małoletnim synem, mając na uwadze, iż nie pozostawił on innych zstępnych, to cały spadek przypadnie jego rodzicom.
III grupa dziedziczenia: małżonek, rodzic i rodzeństwo
W przypadku, gdy do spadku powołani powinni być rodzice i małżonek, a jeden z rodziców nie dożył otwarcia spadku, to udział, który przypadłby rodzicowi, przypada rodzeństwu zmarłego w częściach równych.
IV grupa dziedziczenia: małżonek i rodzic
Gdy również rodzeństwo nie dożyło otwarcia spadku, to w ich miejsce wchodzą ich zstępni. W przypadku, gdy rodzeństwo nie pozostawiło zstępnych udział, jaki by im przypadał, przechodzi na rodzica.
Przykład dziedziczenie ustawowe kolejność:
Adam N. pozostawił żonę oraz matkę, w dniu jego śmierci nie żył już jego ojciec oraz brat, który był bezdzietnym kawalerem. W takim przypadku udział brata, który nie pozostawił zstępnych, przypadł matce zmarłego. Matka i żona dziedziczą po 1/2 spadku.
V grupa dziedziczenia: małżonek
Małżonek będzie dziedziczył cały spadek, gdy zmarły nie pozostawił rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych.
VI grupa dziedziczenia: dziadkowie
W przypadku braku zstępnych, małżonka rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy, którzy dziedziczą w częściach równych. Gdyby któreś z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który przypadałby zmarłemu, przypada jego zstępnym.
W razie braku zstępnych tego dziadka, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
VII grupa dziedziczenia: dzieci małżonka
W przypadku braku osób powołanych z ustawy z wyższych kręgów dziedziczenia, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
VIII grupa dziedziczenia: gmina ostatniego miejsca zamieszkania
W braku wszystkich innych osób z wyższych grup dziedziczenia spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Separacja a dziedziczenie
Małżonek pozostający przed śmiercią spadkodawcy w separacji, nie ma prawa do dziedziczenia po zmarłym.
Wyłączenie małżonka od dziedziczenia
Małżonek zostanie wyłączony od dziedziczenia, gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
Przykład:
Adam P. dowiedział się o zdradzie żony i złożył pozew o rozwód, tydzień później zmarł w wypadku. Syn zmarłego z pierwszego małżeństwa miesiąc po śmierci ojca wniósł do sądu o wyłączenie żony ojca z kręgu osób uprawnionych do spadku. Sąd uznał, że żądanie rozwodu z winy żony było zasadne i wyłączył ją z kręgu osób uprawnionych do spadku.
Kodeks cywilny dziedziczenie ustawowe
Przepisy dotyczące dziedziczenia ustawowego znajdują się w kodeksie cywilnym w art. 931 do 940.
Dziedziczenie ustawowe długów
Pamiętaj, że w skład spadku wchodzą aktywa i pasywa, czyli można odziedziczyć również długi, jednakże, od kiedy ustawodawca wprowadził zasadę dziedziczenia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, to nie dochodzi już do sytuacji pokrzywdzenia spadkobierców, którzy często dziedziczyli spadki z ogromnymi długami.
Kiedy spadek przypada Skarbowi Państwa?
Spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego na terytorium RP, gdy nie pozostawi on żadnej osoby zaliczanej do kręgów dziedziczenia spadkowego, czyli, małżonka, zstępnych, rodzica, dziadków, pasierbów i zstępnych tych osób.
Dziedziczenie ustawowe a testamentowe – różnice.
– Pierwszeństwo ma dziedziczenie testamentowe.
– Substytucyjny charakter dziedziczenia ustawowego, w razie braku testamentu, zastosowanie ma dziedziczenie ustawowe.
– Zasady dziedziczenia testamentowego ustala spadkodawca w granicach prawa.
– Zasady dziedziczenia ustawowego ustalają przepisy kodeksu cywilnego.
Niegodność dziedziczenia
Spadkobierca może zostać uznany przez sąd za niegodnego (nie będzie dziedziczył), jeżeli:
- Dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Uznania spadkobiercy za niezgodnego może żądać, każdy, kto ma w tym interes, z takim żądaniem należy wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym osoba ta dowiedziała się o powyżej wymienionej przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem trzech lat od otwarcia spadku.
Dziecko nienarodzone
Dziecko poczęte przed otwarciem spadku może być spadkobiercą, gdy urodzi się żywe.
Potrzebujesz pomocy? Chcesz wiedzieć więcej? Skorzystaj z formularza poniżej i zadaj nam pytanie!
Spodobał Ci się nasz artykuł dziedziczenie ustawowe kolejność? Zobacz inne nasze artykuły:
Artykuł powstał przy pomocy: Adwokat Kielce