Darowizna

Co to jest darowizna?

Darowizna to zobowiązanie darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem majątku darczyńcy.

Przykład:

Adam zobowiązuje się przekazać samochód o wartości 40 000,00 zł na rzecz swojej córki Kasi poprzez umowę darowizny, w zamian za przekazanie córce samochodu za 40 000,00 zł Adam nie zyska nic w zamian, więc zrobi to bezpłatnie.

Na podstawie powyższego przykładu Adam to darczyńca, czyli osoba, która daruje jakieś świadczenie (w tym przypadku samochód) a Kasia to obdarowana, czyli osoba, która otrzymała darmowe świadczenie.

Umowa darowizny różni się tym od umowy sprzedaży, że zobowiązuje ona wyłącznie darczyńcę, natomiast po stronie zobowiązanego nie występuje żaden obowiązek, nie można więc dokonać umowy darowizny dla pozoru, tak aby dwie strony umowy były zobowiązane, darczyńca jedynie może uczynić polecenie w umowie darowizny.

Kto może zostać obdarowany?

Obdarowanym może być osoba fizyczna, jak również osoba prawna (np. fundacja, szkoła). Osoba trzecia, na której rzecz zastrzeżono pewne świadczenie w umowie darowizny, może być traktowana jak obdarowany.

Co można darować?

Najczęściej przedmiotem darowizny będzie:

• Przeniesienie własności rzeczy np. darowizna samochodu, darowizna mieszkania.
• Zapłata określonej sumy pieniężnej np. zapłata 30 000,00 zł.

Ponadto przedmiotem darowizny może być każde prawo zbywalne np. autorskie prawa majątkowe.

Najczęściej przedmiotem darowizny są pieniądze, ponadto często darowane są nieruchomości tj. działki, mieszkania domy oraz ruchomości tj. samochody.

Jak dokonać darowizny?

Dokonanie umowy darowizny odbywa się poprzez złożenie oświadczenia przez darczyńcę.

Pamiętaj, aby przy umowie darowizny pieniędzy, przelać pieniądze na konto należące do obdarowanego, gdyż organy państwowe z niezrozumiałych przyczyn wymagają płatności pieniędzy będących przedmiotem darowizny, bezpośrednio na konto bankowe obdarowanego.

Forma umowy darowizny

Ogólna zasada nakazuje sporządzić darowiznę w formie aktu notarialnego, ale gdy spełniono świadczenie, nawet gdyby nie zachowano formy aktu notarialnego, to taka darowizna jest najczęściej ważna, a więc umowa darowizny bez sporządzenia umowy u notariusza jest możliwa. Koniecznie w formie aktu notarialnego należy sporządzić umowę darowizny, gdy dla przeniesienia własności rzeczy lub prawa (które stanowi przedmiot darowizny), ustawodawca wymaga formę aktu notarialnego.

Najpopularniejszym przykładem będzie darowizna nieruchomości. Aby darowizna nieruchomości była ważna, musimy ją, sporządzić w formie aktu notarialnego pod groźbą bezwzględnej nieważności.

Przykład:

Adam Nowak darował synowi w dwóch umowach darowizny w formie pisemnej samochód oraz mieszkanie. Adam Nowak przekazał (wydał) synowi samochód i mieszkanie. Ważna jest umowa darowizny samochodu, gdyż do przeniesienia własności samochodu wystarczy forma pisemna. Natomiast nieruchomość powinien on przenieść poprzez darowiznę w formie aktu notarialnego, więc darowizna nieruchomości jest nieważna.

Obowiązki związane z darowizną?

Obowiązek podatkowy

Podatkowi nie podlega otrzymanie darowizny o wartości nieprzekraczającej kwoty wolnej od podatku (obowiązuje od 13 października 2022 r.), która wynosi:

10 434,00 zł – dla osób należących do I grupy podatkowej,
7 878,00 zł – dla osób należących do II grupy podatkowej,
5 308,00 zł – dla osób należących do III grupy podatkowej.

Do 12 października 2022 r. kwota wolna od podatku wynosiła:

9 637,00 zł – dla osób należących do I grupy podatkowej,
7 276,00 zł – dla osób należących do II grupy podatkowej,
4 902,00 zł – dla osób należących do III grupy podatkowej.

I grupa podatkowa: małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa

II grupa podatkowa: zstępni rodzeństwa (np. dzieci siostry, wnuki brata), rodzeństwo rodziców (np. ciotki, wujowie), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych (np. mąż wnuczki)

III grupa podatkowa: pozostali nabywcy

Darowizna, której wartość przekracza powyżej wskazane sumy, podlega obowiązkowi podatkowemu.

Przy obliczaniu kwoty wolnej od podatku, sumuje się wartość otrzymanej darowizny z wartością rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej samej osoby (np. tytułem darowizny, nieodpłatnego zniesienia współwłasności) w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie ostatniej darowizny.

W przypadku sporządzenia umowy darowizny u notariusza w formie aktu notarialnego to on zajmie się formalnościami związanymi z obowiązkiem podatkowym, możemy jedynie zapytać notariusza, jak wygląda proces związany ze zgłoszeniem darowizny do urzędu skarbowego.

Zwolnienie podatkowe dla najbliższej rodziny

Ze zwolnienia podatkowego od darowizny dla najbliższej rodziny może skorzystać:

• małżonek,
• zstępni: dzieci, wnuki, prawnuki,
• wstępni: rodzice, dziadkowie pradziadkowie,
• pasierb,
• rodzeństwo,
• ojczym oraz macocha. 

Darowizna zgłoszenie

Aby uzyskać zwolnienie dla najbliższej rodziny, należy zgłosić otrzymanie darowizny do właściwego urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny, zgłoszenia dokonuje się za pośrednictwem formularza SD-Z2. W przypadku darowizny pieniężnej należy udokumentować sposób przekazania darowizny, np. załączając dowód przelewu czy przekazu gotówki.

Zgłoszenia nie trzeba dokonywać, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty 10 434 zł lub nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Skutki darowizny

Skutkiem darowizny jest przejście własności rzeczy bądź prawa z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego.

Obowiązki darczyńcy

Obowiązkiem darczyńcy jest przeniesienie prawa majątkowego, a w przypadku gdy przedmiotem darowizny jest rzecz, musi on ją obdarowanemu wydać.

Obowiązki obdarowanego

Zgodnie z art. 897 Kodeksu cywilnego w przypadku, gdyby po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku, zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Odmowa przyjęcia darowizny

Obdarowany nie musi przyjmować darowizny, do darowizny nie dojdzie, gdy obdarowany odmówi jej przyjęcia.

Cel darowizny

Najczęściej celem darowizny jest nieodpłatne świadczenie, które ma na celu udzielenie pomocy osobie, na rzecz której została dokonana, przeważnie darowizny dokonywane są na rzecz najbliższych członków rodziny np. gdy rodzice kupują dziecku mieszkanie, gdyż chcą pomóc mu się usamodzielnić.

Wzory umowy darowizny

Możesz zapoznać się ze wzorami umowy darowizny zawartymi na naszej stronie:

• Umowa Darowizny;
• Umowa Darowizny Samochodu;
• Umowa Darowizny Części Samochodu;
• Umowa Darowizny Pieniędzy.

Darowizna a spadek

Odpowiedzialność obdarowanych

Jeżeli osoba uprawniona do zachowku lub osoba, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, nie może otrzymać należnego mu zachowku lub zapisu, może ona żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w grani­cach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.

Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.

Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny.

Jaką darowiznę doliczamy do spadku?

Zgodnie z art. 1039 Kodeksu cywilnego w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadko­dawcy darowizn oraz zapisów windyka­cyjnych, chyba że z oświadczenia spadko­dawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.

Spadkodawca może włożyć obowiązek zali­czenia darowizny lub zapisu windykacyjnego na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego niewymienionego w paragrafie poprzedzającym.

Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych sto­sunkach przyjęte.

Odwołanie darowizny niewykonanej

Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Odwołanie darowizny następuje poprzez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.

Odwołanie darowizny wykonanej

Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku, zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Odwołanie darowizny następuje poprzez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.

Wady rzeczy darowanej

Odpowiedzialność darczyńcy za przedmiot umowy darowizny jest znacznie ograniczona. Odnosi się do naprawienia szkody wynikłej z wad rzeczy w przypadku, gdy darczyńca wiedział o istnieniu takich wad i nie zawiadomił obdarowanego o tych wadach we właściwym czasie. Strony mogą jednak dobrowolnie zaostrzyć lub złagodzić w umowie odpowiedzialność darczyńcy.

Wartość przedmiotu darowizny

Strony umowy darowizny powinny podać wartość darowizny, wartość darowizny jest kluczowa dla ustalenia obowiązku podatkowego.

Podstawa prawna:

Do umowy darowizny mają zastosowanie szczególnie przepisy art. 888 – 902 Kodeksu cywilnego. Ponadto warto zapoznać się z art. 1000 oraz 1039 Kodeksu cywilnego, które dotyczą zaliczenia darowizny do spadku oraz odpowiedzialności obdarowanego względem osób uprawnionych do zachowku, oraz osób, na rzecz których uczyniony został zapis.

Najczęstsze pytania i odpowiedzi FAQ:

Artykuł powstał przy pomocy serwisu: Porada Prawna Online.

Ostatnio aktualizowano 13 grudnia, 2022