Testament Ustny

Testament ustny, jakie powinien spełniać wymogi?

Testament ustny jest ważny, gdy w momencie jego składania istniała obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Ponadto oświadczenie zawierające w sobie ostatnią wolę spadkodawcy musi być złożone w obecności trzech świadków.

Przykład:

Sławomir N. nagle zachorował, po wstępnych badaniach w szpitalu okazało się, że może on umrzeć w każdej chwili, w obecności trzech osób, które spełniają kryteria wskazane w kodeksie cywilnym, Sławomir N. oświadczył swoją ostatnią wolę, powiedział do świadków, że cały majątek przepisuje na syna, a niech córce pozostanie sam zachowek. Ponadto osoby będące świadkami spisali na kartce wolę Sławomira N., który wraz z nimi podpisał się pod oświadczeniem, pięć godzin później Sławomir N., zmarł.

Tak sporządzony testament jest ważny, gdyż spełnia on wszystkie przesłanki, od jakich Kodeks Cywilny uzależnia jego ważność.

Kto nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu ustnego?

Artykuł 956 kodeksu cywilnego wskazuje, że świadkiem przy sporządzaniu testamentu ustnego nie może być:

1. ten, kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;
2. niewidomy, głuchy lub niemy;
3. ten, kto nie może czytać i pisać;
4. ten, kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
5. skazany prawomocnym wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

Przesłanki sporządzenia testamentu ustnego

Obawa rychłej śmierci spadkodawcy

O obawie rychłej śmierci można mówić w sytuacji, gdy spadkodawca ma świadomość zbliżającej się śmierci. Pojęcie to nie oznacza lęku, czy strachu przed śmiercią odczuwanego przez spadkodawcę, tylko jego świadomość, że możliwa jest jego rychła śmierć. Jest to subiektywne przekonanie spadkodawcy, oparte jednak na uzasadniających je okolicznościach obiektywnych, medycznych, które w świetle zasad wiedzy lekarskiej, czy doświadczenia życiowego mogą prowadzić do zgonu – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2008 r., I CSK 381/07.

Przykład:

Adam. P zażył omyłkowo leki, który jak mu się wydawało, doprowadzi do jego zatrucia i śmierci, w związku z czym oświadczył swoją wolę przed świadkami, jak się okazało, zażył on witaminę C i nie było obawy jego rychłej śmierci, złożony w takich okolicznościach testament ustny jest nieważny, gdyż nie wystąpiła obawa o rychłą śmierć Adama P.

Brak możliwości oraz utrudniona możliwość zachowania zwykłej formy testamentu

Powyżej wskazana przesłanka to zdaniem Sądu Najwyższego: „zdarzenia nadzwyczajne, powszechnie burzące ustalony porządek (np. powódź, przerwanie komunikacji), jak i wywołane przyczynami odnoszącymi się do osoby testatora, które uzasadniają trudną do pokonania przeszkodę. Chodzi tu również o takie sytuacje, w których ze względu na stan fizyczny, psychiczny, stopień rozeznania i umiejętności w odniesieniu do pisma i formułowania tekstu oraz skorzystania z usług właściwych podmiotów, nie ma podstaw do przyjęcia, że zostanie dochowana zwykła forma testamentu.” – Sąd Najwyższy postanowienie z 27 lutego 2013 r., sygn. akt IV CSK 380/12.

Spadkobierca jako świadek testamentu, czyli niezdolność względna

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.

Jeżeli świadkiem była jedna z osób wymienionych w paragrafie poprzedzającym, nieważne są tylko postanowienia, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego, lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże, gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.

Stwierdzenie treści testamentu ustnego

W celu ustalenia treści, oświadczenia ustnego złożonego przez spadkodawcę, należy stwierdzić treść tego oświadczenia, stwierdzenie może nastąpić na dwa sposoby:

• Stwierdzenie treści testamentu na piśmie.
• Stwierdzenie treści testamentu przed sądem.

Stwierdzenie treści testamentu na piśmie

Po złożeniu przez spadkodawcę oświadczenia zawierającego ostatnią wolę, jego treść może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.

Stwierdzenie treści testamentu przed sądem

W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została stwierdzona na piśmie, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

W przypadku, gdy upłyną terminy do stwierdzenia treści testamentu pismem lub przed sądem, to jego treść nie będzie mogła być stwierdzona, mając to na uwadze, testament taki nie będzie wywierał skutków prawnych.

Testament ustny ważność

Testament ustny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.

Przykład:

Władysław F. w obliczu rychłej śmierci sporządził testament ustny, w którym przepisał wszystko na syna, od tego momentu Władysław wrócił do zdrowia i żył jeszcze 3 lata, po śmierci ojca syn zażądał od reszty spadkodawców całego spadku, powołując się na testament sporządzony w formie ustnej przez zmarłego. Czy testament ustny jest ważny? Mając na uwadze, że testament utracił moc sześć miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy zwykłej, to syn nie ma prawa skutecznie powoływać się na ten testament.

Sporządzenie testamentu ustnego przy pomocy środków porozumiewania się na odległość

Wraz z rozwojem technologii cyfrowej, powstało pytanie, czy testament ustny może zostać sporządzony przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość np. złożenie oświadczenia podczas wideokonferencji lub przez telefon, temat ten nie został jeszcze rozstrzygnięty przez praktyków i doktrynę, w związku z czym nad sporządzeniem testamentu ustnego w ten sposób, należy zastanawiać się tylko w ostateczności, gdy nie ma innej możliwości, gdyż taki testament może zostać uznany za nieważny.

Unieważnienie testamentu ustnego?

Testament szczególny, w tym ustny możemy podważyć, gdy został sporządzony niezgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, a więc nie spełnia kryteriów i przesłanek, jakie uchwalił ustawodawca, w szczególności może testament w formie ustnej zostać podważony, gdy:

• Nie istniała uzasadniona przyczyna sporządzenia testamentu ustnego, np. nie istniała obawa rychłej śmierci spadkodawcy.
• Oświadczenie zawierające ostatnią wolę spadkodawcy zostało złożone wobec mniejszej niż wymagana liczba świadków bądź wobec osób, które świadkami nie mogły być.
• Upłynął już okres do stwierdzenia treści spadku na piśmie lub przed sądem.
• Jednym z trzech świadków była osoba, na której rzecz została przewidziana korzyść (dotyczy tylko korzyści dla tego świadka).

Pytania i odpowiedzi Q&A:

Przepisy

Kluczowe przepisy dotyczące testamentu ustnego to art. 952, 955, 956, 957, 985 Kodeksu Cywilnego.

Spodobał Ci się nasz artykuł? Zobacz inne:

Dziedziczenie ustawowe

Ile Wynosi Zachowek

Artykuł powstał przy pomocy strony Adwokat Kielce.

Ostatnio aktualizowano 2 listopada, 2022