Masa spadkowa

Co to jest masa spadkowa?

Kodeks cywilny nie zawiera definicji masy spadkowej, mając na uwadze art. 922 kodeksu cywilnego, należy stwierdzić, że masa spadkowa to prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, które przechodzą z chwilą śmierci spadkodawcy na spadkobierców.

Upraszczając masa spadkowa to wszystkie prawa i obowiązki spadkodawcy, które podlegają dziedziczeniu.

Co wchodzi w skład spadku?

Co do zasady w skład spadku, czyli masy spadkowej wchodzą wszystkie prawa majątkowe zmarłego, należy pamiętać, że nie wszystkie prawa podlegają dziedziczeniu, więcej na ten temat dowiesz się w następnym rozdziale.

Nie da się podać zamkniętego katalogu praw i obowiązków, które podlegają dziedziczeniu, jest to niemożliwe ze względu na mnogość i różnorodność praw i obowiązków, jakie może pozostawić spadkodawca.

Prawa i obowiązki należą do masy spadkowej, gdy:

• Mają charakter majątkowy;
• Mają charakter cywilnoprawny;
• Nie są związane ściśle z osobą zmarłego;
• Nie przechodzą na inne osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Najczęściej spadek kojarzy się z dziedziczeniem oszczędności (gotówki, lokat itd.) oraz z prawami rzeczowymi, jakie pozostawia spadkobierca, przykłady takich praw to:

• Własność oraz udział w prawie własności (np. mieszkanie, dom, samochód, maszyna itd.);
• Użytkowanie wieczyste;
• Służebność gruntowa i służebność przesyłu;
• Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;
• Zastaw i hipoteka;
• Obowiązek zwrotu rzeczy.

Inne przykłady praw, jakie podlegają dziedziczeniu to:

• Prawo żądania naprawienia szkody powstałej w wyniku naruszenia dóbr osobistych;
• Prawo żądania uznania umowy za bezskuteczną;
• Uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia woli;
• Uprawnienie do uchylenia się od spełnienia roszczenia, poprzez podniesienie zarzutu przedawnienia;
• Prawa i obowiązki wynikające z umowy przedwstępnej;
• Prawo pierwokupu;
• Prawo odkupu;
• Prawa i obowiązki wspólnika spółki cywilnej;
• Prawa wynikające z prawa spadkowego;
• Autorskie prawa majątkowe;
• Prawa i obowiązki wynikające z weksla.

Co nie wchodzi w skład spadku?

Do spadku nie należą prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Niemajątkowe prawa i obowiązki a masa spadkowa

Do spadku nie wchodzą prawa i obowiązki o charakterze niemajątkowym, przykładem niemajątkowego prawa są niemajątkowe roszczenia związane z naruszeniem dóbr osobistych.

Prawa i obowiązki niemające charakteru cywilnoprawnego

Do spadku nie wejdą obowiązki i prawa, które nie mają charakteru cywilnoprawnego, przykładem takiego obowiązku jest zapłata grzywny zasądzonej w postępowaniu karnym.

Prawa i obowiązki ściśle związane z osobą spadkodawcy

Przykładem prawa ściśle związanego z osobą spadkodawcy jest służebność osobista, obowiązki i uprawnienia wynikające z umowy zlecenia, prawo do renty z tytułu rozstroju zdrowia, prawo do uzyskania świadczeń alimentacyjnych.

Przykładem obowiązków, które nie wchodzą w skład spadku, są:

• Obowiązek alimentacyjny, który wygasa w dniu śmierci zobowiązanego, niezapłacone do dnia śmierci spadkodawcy alimenty wejdą do spadku;
• Zezwolenia, koncesje;
• Obowiązek zapłaty kar administracyjnych, świadczeń emerytalnych i rentowych.

Masa spadkowa jak ustalić?

Gdy spadkobiercy nie wiedzą, z czego składa się masa spadkowa, mają oni prawo wystąpić z wnioskiem do sądu o sporządzenie spisu inwentarza.

Sąd na wniosek spadkobiercy, uprawnionego do zachowku, zapisobiercy, wykonawcy testamentu, tymczasowego przedstawiciela lub wierzyciela wyda postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza.

Sporządzeniem spisu inwentarza na polecenie sądu zajmuje się komornik. W spisie inwentarza komornik zamieszcza przedmioty należące do spadku i przedmioty zapisów windykacyjnych, z zaznaczeniem wartości każdego z tych przedmiotów, oraz długi spadkowe ze wskazaniem wysokości każdego z nich.

Spis inwentarza przez komornika wiąże się z poniesieniem wydatków, w tym opłatę od wniosku 100,00 zł, opłatę stałą 400,00 zł oraz inne wydatki, które mogą powstać przy sporządzaniu spisu, jak chociażby koszty korespondencji.

Spadkobiercy, którzy mają wiedzę na temat praw i obowiązków wchodzących w skład spadku, mogą sporządzić wykaz inwentarza u notariusza, co będzie rozwiązaniem tańszym i szybszym od spisu inwentarza, który wykona komornik.

Masa spadkowa kto dziedziczy?

Do dziedziczenia może dojść bądź na podstawie testamentu, dziedziczenia ustawowego, bądź z jednocześnie z testamentu i ustawy.

Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, a więc do dziedziczenia ustawowego dojdzie tylko w przypadku, gdy spadkodawca nie rozporządził całym majątkiem w testamencie.

Więcej na temat dziedziczenia w artykułach: Dziedziczenie Ustawowe i Dziedziczenie Testamentowe.

Stwierdzenie nabycia spadku

Stwierdzenie nabycia spadku lub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia mają na celu ustalenie i potwierdzenie kto i w jakiej części dziedziczy spadek, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia.

Do czego potrzebne jest stwierdzenie nabycia spadku lub akt poświadczenia?

Stwierdzenie nabycia spadku oraz akt poświadczenia dziedziczenia pozwalają udowodnić prawa do odziedziczonego majątku, okazanie któregoś z tych dokumentów będzie niezbędne w przypadku przerejestrowania samochodu, wypłaty gotówki z konta spadkodawcy, załatwienia spraw w spółdzielni mieszkaniowej czy wpisu w księdze wieczystej. W przypadku wielu spadkobierców należy również dokonać działu spadku.

Przykład:

Adam P. odziedziczył po zmarłym ojcu samochód osobowy, który postanowił przerejestrować na własne nazwisko, udał się do wydziału komunikacji z aktem zgonu ojca, w wydziale komunikacji odmówiono mu rejestracji pojazdu, gdyż nie przedstawił dokumentu, który udowodniłby, że to on spadek odziedziczył. W związku z powyższym Adam P. udał się do notariusza, aby uzyskać akt poświadczenia dziedziczenia.

Masa Spadkowa a zgromadzone w spadku oszczędności

W skład masy spadkowej wchodzą oszczędności, jakie posiadał spadkodawca, jednakże bank wypłaci gotówkę dopiero po otrzymaniu od spadkobiercy dokumentu, który potwierdzi jego prawo do dziedziczenia, takim dokumentem jest akt poświadczenia dziedziczenia albo stwierdzenie nabycia spadku.

Należy pamiętać, że spadkobiercy mogą wypłacić środki z banku proporcjonalnie do ich udziału spadkowego, więc osoba, która odziedziczyła 1/2 spadku, będzie mogła wypłacić połowę środków zgromadzonych przez spadkodawcę.

Masa spadkowa a dział spadku?

Dział spadku to nic innego jak podział majątku, jaki pozostawił zmarły spadkodawca między spadkobierców, jest on konieczny, gdy spadkobierców jest co najmniej dwóch.

Do czasu działu spadku, spadek jest majątkiem wspólnym spadkobierców i stosuję się do niego przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, a więc rozporządzenie czy zarządzanie majątkiem spadkowym jest uzależnione od wszystkich spadkobierców.

Dział spadku umożliwia podział przedmiotów wchodzących do spadku, dzięki czemu spadkobiercy zyskują prawo do samodzielnego rozporządzania odziedziczonymi przedmiotami spadku.

W jaki sposób może dojść do działu spadku?

Dział spadku może odbyć się poprzez umowny dział spadku lub sądowy dział spadku, dział spadku może być częściowy lub całkowity.

Kiedy potrzebny jest dział spadku?

Podział spadku jest niezbędny, gdy spadkobierców jest więcej niż jeden.

Masa spadkowa a zachowek

Często zdarza się tak, że cała masa spadkowa przekazana jest w testamencie na rzecz jednej osoby, a osoby, które dziedziczyłby w przypadku dziedziczenia ustawowego, miałby prawo do zachowku.

Zachowek, często błędnie określany jako zachówek to ustawowe zabezpieczenie osób należących do grona najbliższej rodziny spadkodawcy, w przypadku pominięcia ich w testamencie lub zapisaniu im w testamencie udziału niższego od hipotetycznego zachowku, jaki by im przysługiwał w przypadku dziedziczenia ustawowego.

Przykład:

Adam P. rozwiódł się z żoną, z którą miał trójkę dzieci, po czym ożenił się z młodszą o 20 lat kobietą, dwa lata po ślubie zmarł i cały majątek w testamencie przepisał młodej żonie. Dzięki instytucji zachowku, jego dzieci z pierwszego małżeństwa pomimo pominięcia ich w testamencie, będą mogły żądać przysługującą im tytułem zachowku kwotę.

Kodeks cywilny w krąg osób, którym należy się zachowek, zalicza: zstępnych (dzieci, wnuki itd.), małżonka i rodziców spadkodawcy. Przysposobiony będzie miał prawo do zachowku, podobnie jak osoba, która go przysposobiła, będzie miała prawo do zachowku po nim.

Wysokość zachowku została ustalona w art. 991 Kodeksu Cywilnego, który wskazuje, że wynosi on 1/2 udziału spadkowego, jaki przypadałby osobie uprawnionej w przypadku dziedziczenia ustawowego. Natomiast, gdy osoba uprawniona do zachowku jest małoletnia lub niezdolna do pracy to zachowek przysługuje jej w wysokości 2/3 udziału spadkowego, jaki przypadłby jej w przypadku dziedziczenia ustawowego.

Podstawa prawna

Przepisy dotyczące masy spadkowej i wykazu inwentarza znajdziesz w art. 922-1088 kodeksu cywilnego oraz art. 633-639 kodeksu postępowania cywilnego.

Spodobał Ci się nasz artykuł Masa Spadkowa? Zobacz inne:

Stwierdzenie Nabycia Spadku

Dział Spadku

FAQ:

Artykuł „Masa Spadkowa” powstał przy pomocy serwisu: Porada Prawna Online.

Ostatnio aktualizowano 28 listopada, 2022