Skip to content 
Zasady dziedziczenia: dziedziczenie testamentowe a dziedziczenie ustawowe
Do dziedziczenia może dojść bądź na podstawie testamentu, dziedziczenia ustawowego, bądź z jednocześnie z testamentu i ustawy.
Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, a więc do dziedziczenia ustawowego dojdzie tylko w przypadku, gdy spadkodawca nie rozporządził całym majątkiem w testamencie.
Przykład dziedziczenie testamentowe:
Sylwester W. przepisał w testamencie na syna cały majątek, w takim przypadku będziemy mieli do czynienia wyłącznie z dziedziczeniem z testamentu.
Andrzej K. połowę swojego majątku przepisał w testamencie koledze, a co do drugiej połowy majątku nie zostawił testamentu. W tym przypadku część majątku będzie odziedziczona na podstawie testamentu, a część na zasadach dziedziczenia ustawowego.
Testament kto dziedziczy?
W przypadku pozostawienia testamentu spadek odziedziczą osoby w nim wskazane w takiej części, jaka została określona przez spadkodawcę. Spadkodawca w testamencie ustala zasady dziedziczenia i posiada on swobodę w doborze spadkobierców oraz określa on udział każdego ze spadkobierców, więc może on przepisać spadek każdemu, kto może być spadkobiercą.
Przykład dziedziczenie testamentowe:
Anna N. posiadała trzy mieszkania w Krakowie, Kielcach i Warszawie. W testamencie zapisała mieszkanie w Krakowie mężowi, natomiast w Kielcach i Warszawie synowi. Mąż odziedziczy więc jedno mieszkanie a syn dwa.
W przypadku dziedziczenia z ustawy spadek zostanie odziedziczony według zasad z art. 931-940 kodeksu cywilnego. Więcej na temat dziedziczenia ustawowego znajdziesz w naszym artykule: Dziedziczenie Ustawowe.
Komu można zapisać spadek?
W testamencie jako spadkobierców możemy wskazać osoby fizyczne, czyli np. członka rodziny, znajomego czy nawet osobę nam obcą, ponadto majątek możemy przepisać na fundację, uczelnię lub inną osobę prawną.
Testament może zawierać rozporządzenia tylko jednego spadkobiercy, nie jest więc możliwe sporządzenie jednego wspólnego testamentu przez paru spadkobierców np. małżonków.
Zdolność testowania, czyli kto może sporządzić testament?
Sporządzić testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, testamentu nie można sporządzić lub odwołać przez przedstawiciela.
Testament może zostać odwołany lub zmieniony w każdej chwili, odwołanie lub zmiana testamentu może nastąpić, bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.
Rodzaje testamentów
Testamenty ze względu na formę ich zawierania dzielą się na zwykłe i szczególne.
Podstawową formą dla testamentów jest forma zwykła. Wśród testamentów zwykłych kodeks cywilny wyróżnia testament:
- Własnoręczny, inaczej testament odręczny lub holograficzny.
- Notarialny.
- Allograficzny, potocznie urzędowy.
Testamenty szczególne to natomiast formy testamentu, które sporządzane są tylko w przypadku zaistnienia jakiś szczególnych okoliczności, które uniemożliwiają sporządzenie testamentu w formie zwykłej.
Dziedziczenie testamentowe a zachowek
W przypadku, gdy osoby, które mają prawo do zachowku, zostaną pominięte w testamencie, będą one mogły żądać zachowku od spadkobierców. Zachowek stanowi 1/2 udziału, jaki przypadłby uprawnionym w przypadku dziedziczenia ustawowego.
Kodeks cywilny w krąg osób, którym należy się zachowek, zalicza: zstępnych (dzieci, wnuki itd.), małżonka i rodziców spadkodawcy.
Więcej na temat zachowku znajdziesz w artykule: Zachowek lub Testament a Zachowek.
Jakie postanowienia może zawierać testament?
W testamencie spadkodawca może:
- Wskazać komu i w jakiej części przepisuje majątek.
- Wskazać osoby, które pozbawia spadku.
- Ustanowić zapisy i polecenia.
- Wskazać wykonawcę testamentu.
- Wydziedziczyć osoby uprawnione do zachowku.
Kiedy testament jest nieważny?
Zgodnie z art. 958 kodeksu cywilnego testament jest nieważny, gdy został sporządzony niezgodnie z formalnymi wymogami, jakie stawia przed nim ustawodawca w Rozdziale II forma testamentu (art. 949 do 958 kodeksu cywilnego) oraz gdy zaistniała jakaś przesłanka z art. 945 kodeksu cywilnego.
Dziedziczenie testamentowe przykłady:
Testament własnoręczny, będzie nieważny, gdy treść oświadczenia woli zostanie sporządzona na maszynie do pisania, a nie własnoręcznie.
Testament ustny będzie nieważny, gdy oświadczenie zostanie złożone w obecności tylko jednego świadka.
Testament będzie nieważny, gdy oświadczenie spadkobiercy złożone będzie na skutek groźby.
Spadkobiercy ustawowi a testament
W przypadku dziedziczenia testamentowego, gdy dojdzie do rozporządzenia w testamencie całym majątkiem spadkodawcy, spadkobiercy ustawowi nie dziedziczą, chyba że zostali wskazani w testamencie. Najbliższym zmarłego pozostaje prawo do zachowku.
Dziedziczenie testamentowe u notariusza
Aby doszło do dziedziczenia na podstawie testamentu, spadkodawca musi sporządzić skuteczny testament, najlepiej w tym celu udać się do notariusza, który sporządzi testament w formie aktu notarialnego zgodnie z ostatnią wolą spadkodawcy, ponadto testament może zostać sporządzony przez samego spadkodawcę, jak również w formie szczególnej.
Zobacz nasze artykuły dotyczące testamentów:
Dziedziczenie testamentowe a obowiązki spadkobiercy testamentowego
Spadkobierca testamentowy ma takie same obowiązki jak spadkobierca ustawowy, a więc odziedziczy on aktywa (np. samochód, mieszkanie) i pasywa (kredyt), więc tak jak spadkobierca ustawowy, będzie odpowiadał za długi, najczęściej do wysokości odziedziczonego spadku.
Kilka testamentów, który będzie ważny?
Gdy spadkodawca pozostawi więcej niż jeden testament, a w sporządzonym później nie odwołuje poprzedniego, to odwołaniu ulegają tylko te postanowienia, których nie da się pogodzić z treścią nowszego testamentu.
Przykład:
Wanda L. sporządziła dwa testamenty, w pierwszym z 2021 r. zapisała córce mieszkanie w Krakowie, a synowi mieszkanie w Warszawie i Kielcach, w drugim natomiast nie odwołała pierwszego testamentu i zapisała córce mieszkanie w Kielcach, które wcześniej miał odziedziczyć syn.
W takim przypadku ważne będą dwa testamenty, ten z 2021 r., będzie ważny w części, w której nie jest sprzeczny z nowszym testamentem, więc córka otrzyma mieszkanie w Krakowie i Kielcach a syn w Warszawie.
Dziedziczenie testamentowe a odrzucenie spadku
Osoba, która odziedziczyła spadek na mocy testamentu ma 6 miesięcy od chwili kiedy się o nim dowiedziała na odrzucenie spadku lub przyjęcie go wprost, lub z dobrodziejstwem inwentarza.
W przypadku, gdy spadkobierca przegapi 6-miesięczny termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku, to spadek taki uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
Przyrost udziału
Jeżeli spadkobierca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, nie określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych.
Testament pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu
Testament, w którym spadkobierca zastrzegł warunek lub termin, jest testamentem ważnym, a zastrzeżenie terminu lub warunku uważa się za nieistniejące.
Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne. Przepisów tych nie stosuje się, jeżeli ziszczenie się lub nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku.
Rozporządzenie przedmiotami wyczerpującymi prawie cały spadek
Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.
Podstawa prawna
Najważniejsze przepisy dotyczące testamentu znajdują się w art. od 941 do 958 kodeksu cywilnego.
Pytania i odpowiedzi FAQ:
Czy może być jednocześnie dziedziczenie ustawowe i testamentowe?
Tak, w przypadku gdy spadkodawca sporządził testament, ale nie rozporządził w nim całym majątkiem, to w takim przypadku dojdzie jednocześnie do dziedziczenia z testamentu i z ustawy.
Przykład:
Sławomir W. przed śmiercią posiadał mieszkanie i dwa samochody, sporządził testament, w którym przepisał mieszkanie przyjacielowi, w takim przypadku dojdzie jednocześnie do dziedziczenia z testamentu (mieszkanie) oraz dziedziczenia z ustawy (dwa samochody), będzie tak, ponieważ Sławomir W. w testamencie rozporządził tylko mieszkaniem.
Na czym polega dziedziczenie testamentowe?
Dziedziczenie testamentowe polega na tym, iż spadek dziedziczą osoby wskazane w testamencie, a nie osoby określone w kodeksie cywilnym, jak ma to miejsce w przypadku dziedziczenia ustawowego.
Na czym polega różnica między dziedziczeniem ustawowym a testamentowym?
W przypadku sporządzenia testamentu dziedziczenie odbywa się na zasadach w nim ustalonych, według woli spadkodawcy, natomiast gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu, dojdzie do dziedziczenia ustawowego według zasad z art. 931-940 kodeksu cywilnego.
Przykład dziedziczenie z ustawy a testamentu:
Halina P. zapisała wszystko w testamencie na rzecz swojego, brata, który odziedziczy cały majątek siostry, w przypadku dziedziczenia ustawowego jednym jej spadkobiercą byłaby córka, co wynikałoby z kodeksu cywilnego.
Różnica polega więc na tym, że w przypadku dziedziczenia z testamentu to wola spadkodawcy decyduje o tym, kto dziedziczy spadek, natomiast w przypadku dziedziczenia ustawowego, to przepisy prawa cywilnego decydują, kto odziedziczy spadek.
Kto dziedziczy w przypadku testamentu?
W przypadku sporządzenia testamentu spadek dziedziczą osoby wskazane w testamencie.
Potrzebujesz pomocy? Skorzystaj z naszego formularza kontaktowego:
Artykuł dziedziczenie testamentowe powstał przy pomocy: Adwokat Kielce