Dział Spadku

Dział spadku co to jest?

Dział spadku to nic innego jak podział majątku, jaki pozostawił zmarły spadkodawca między spadkobierców, jest on konieczny, gdy spadkobierców jest co najmniej dwóch.

Do czasu działu spadku, spadek jest majątkiem wspólnym spadkobierców i stosuję się do niego przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, a więc rozporządzenie czy zarządzanie majątkiem spadkowym jest uzależnione od wszystkich spadkobierców.

Dział spadku umożliwia podział przedmiotów wchodzących do spadku, dzięki czemu spadkobiercy zyskują prawo do samodzielnego rozporządzania odziedziczonymi przedmiotami spadku.

Przykład:

Zmarły pozostawił trójce dzieci cztery mieszkania, do momentu działu spadku między dziećmi zmarłego sprzedaż mieszkań będzie mogła odbyć się tylko za zgodą wszystkich spadkobierców.

W jaki sposób może dojść do działu spadku?

Dział spadku może odbyć się poprzez umowny dział spadku lub sądowy dział spadku, dział spadku może być częściowy lub całkowity.

Umowny dział spadku

Do działu spadku może dojść w wyniku zawarcia przez spadkobierców umowy. Do umownego działu spadku może dojść za zgodą wszystkich spadkobierców, gdy chociaż jeden spadkobierca nie wyraził zgody na podział spadku w drodze umowy, to wyłączona będzie możliwość dokonania umownego działu spadku.

Spadkobiercy, którzy nie dojdą do porozumienia, będą musieli skorzystać z drugiego sposobu działu spadku tj. sądowego działu spadku.

Ustawodawca zastrzegł, że umowa o dział spadku, do którego należy nieruchomość, powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego, gdy do spadku należy przedsiębiorstwo, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, gdy w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość, to umowa o dział takiego spadku powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego.

Umowa o dział spadku powinna ponad ustalenia dotyczące podziału majątku spadkowego regulować kwestie dotyczące zaliczania na poczet spadku darowizn i zapisów oraz roszczeń dotyczących pożytków i nakładów poczynionych na przedmioty należące do spadku, oraz spłaty długów spadkowych.

Umowa o podział spadku podlega zasadzie o swobodzie umów i może zostać sporządzona według uznania stron, więc ustalenia o podziale spadku mogą być dowolne, jednakże należy pamiętać, aby podział spadku między spadkobiercami był sprawiedliwy i był korzystny dla wszystkich spadkobierców.

Sądowy dział spadku

Sądowy dział spadku to podział majątku spadkowego przez sąd, następuje on na wniosek któregokolwiek ze spadkobierców.

Sposoby podziału majtku spadkowego

Podział fizyczny spadku polega na przekazaniu przedmiotów spadkowych na spadkobierców z ewentualną spłatą tych spadkobierców, których wartość przyznanych aktywów byłaby niższa.

Przykład:

Kamila i Anna wniosły o podział spadku po ich ojcu, który pozostawił im jako jedynym spadkobiercą dwa mieszkania, jedno mieszkanie było warte 400 000,00 zł a drugie 500 000,00 zł, więc wartość całego spadku wyniosła 900 000,00 zł, co daje po 450 000,00 zł na każdego spadkobiercę. Między spadkobiercami doszło do działu w następujący sposób, Kamila otrzymała mieszkanie o wartości 400 000,00 zł a Anna o wartości 500 000,00 zł, ponadto Anna została zobowiązana do zapłaty Kamili kwoty 50 000,00 zł.

Drugi sposób podziału to przekazanie przedmiotu spadku w całości na rzecz jednego spadkodawcy z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców.

Przykład:

Adam i Grzegorz jedyni spadkobiercy ustawowi zmarłego odziedziczyli po ojcu mieszkanie o wartości 400 000,00 zł, majątek został podzielony w ten sposób, że nieruchomość przejął Adam, który ma obowiązek wpłacić na rzecz Grzegorza 200 000,00 zł.

Trzeci sposób podziału tj. podział cywilny polega na sprzedaniu przedmiotów należących do spadku i podział uzyskanych z tego tytułu kwot między spadkobiercami.

Przykład:

Spadkobiercy odziedziczyli dom o powierzchni 300 metrów kwadratowych, jednakże żaden z nich nie chciał przejąć nieruchomości ze względu na jej powierzchnię, w tym przypadku doszło do sprzedaży nieruchomości i podziału uzyskanej ze sprzedaży gotówki między spadkobiercami.

Na żądanie co najmniej dwóch spadkobierców sąd może wydzielić im schedy spadkowe w całości lub w części w taki sposób, że przyzna im pewien przedmiot lub pewne przedmioty należące do spadku jako współwłasność w określonych częściach ułamkowych.

Stan spadku ustala się według chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), wartość spadku ustala się według cen z chwili dokonania spadku.

Stwierdzenie nabycia spadku a dział spadku?

Stwierdzenie nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia stanowią dokument potwierdzający prawo do dziedziczenia po zmarłym, który wskazuje, w jakich częściach spadkobiercy spadek dziedziczą, aby doszło do podziału spadku, należy najpierw uzyskać stwierdzenie nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia. Sąd może dokonać stwierdzenia nabycia spadku oraz podziału majątku w jednym postępowaniu.

Zobacz artykuł: Stwierdzenie Nabycia Spadku.

Zaliczenie darowizn i zapisów windykacyjnych na schedę spadkową

Jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadko­dawcy darowizn oraz zapisów windyka­cyjnych, chyba że z oświadczenia spadko­dawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.

Spadkodawca może włożyć obowiązek zali­czenia darowizny lub zapisu windykacyjnego na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego niewymienionego w paragrafie poprzedzającym.

Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych sto­sunkach przyjęte.

Zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się w ten sposób, że wartość darowizn lub zapisów windykacyjnych podlegających zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia, po czym oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców, a następnie każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegającej zaliczeniu.

Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili działu spadku.

Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili działu spadku.

Przy zaliczaniu na schedę spadkową nie uwzględnia się pożytków przedmiotu darowizny lub zapisu windykacyjnego.

Darowizna przewyższająca schedę

Spadkobierca, który otrzymał od spadkodawcy darowiznę, której wartość była wyższa niż wartość schedy spadkowej, nie jest zobowiązany do zwrotu nadwyżki, jednocześnie jednak nie jest w związku z powyższym upoważniony do dochodzenia udziału przy dziale spadku. Do oszacowania darowizny przyjmuje się jej wartość z chwili działu spadku zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego.

Również dalszy zstępny spadkodawcy jest obowiązany do zaliczenia na schedę spadkową darowizny oraz zapisu windykacyjnego dokonanych przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego.

Przykład:

Paweł M. ojciec Piotra i Moniki pozostawił w spadku mieszkanie o wartości 400 000,00 zł, doszło do dziedziczenia ustawowego, jak się okazało, dwa lata przed śmiercią Paweł M. darował synowi 500 000,00 zł, w związku z czym nie uzyska on udziału w spadku, ale też nie będzie musiał spłacać siostry, która odziedziczy po ojcu 400 000,00 zł, czyli 100 000,00 zł mniej niż poprzez darowiznę otrzymał jej brat.

Zarząd majątkiem spadkowym

Jak wygląda zarząd majątkiem spadkowym, zależy od tego, czy spadkodawca powołał wykonawcę testamentu, ustanowiono kuratora lub zarządcę spadku, w przypadku powołania wykonawcy testamentu, ustanowienia kuratora lub zarządcy to oni będą zarządzać spadkiem.

W przypadku, gdy to spadkobiercy zarządzają spadkiem, to zarząd spadkiem będzie odbywał się na podstawie przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 199 i 201 kodeksu cywilnego). Do rozporządzenia rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zwykły zarząd, potrzebna będzie zgoda wszystkich spadkodawców.

Natomiast do czynności zwykłego zarządu potrzebna będzie zgoda większości spadkobierców.

Współposiadanie

Każdy ze spadkobierców jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych spadkobierców.

Spadkobiercy mogą zawrzeć umowę, w której ustalą, z których przedmiotów spadku będą wyłącznie korzystać.

Przykład:

Spadkobiercy Piotr i Adam odziedziczyli po ojcu dwa mieszkania, zawarli oni umowę, w której ustalili, że Piotr będzie posiadał do czasu spadku nieruchomość a, natomiast Adam nieruchomość b. Wskutek zawarcia umowy spadkobiercy na czas działu spadku ustalili zasady korzystania z nieruchomości, jakie wchodzą do spadku, gdyby nie zawarli takiej umowy, każdy z nich mógłby korzystać z dwóch nieruchomości, co mogłoby być uciążliwe dla obu stron.

Skutki działu spadku

Na skutek działu spadku ustaje wspólność majątku spadkowego, ponadto ustaje solidarna odpowiedzialność za długi spadkowe.

Od momentu działu spadku, spadkobiercy mogą swobodnie rozporządzać częścią majątku spadkowego, jaki im przypadł na skutek podziału spadku.

Pożytki i nakłady związane z majątkiem spadkowym

Pożytki, jakie przynosi dany przedmiot spadku np. czynsz z wynajmowanego mieszkania, należy się wszystkim spadkobiercą w stosunku do ich udziałów, są oni również zobowiązani ponosić proporcjonalnie do ich udziału spadkowego uzasadnione nakłady na przedmiot spadku.

Przykład:

Dwóch spadkobierców, którzy dziedziczyli w równych częściach, wynajmowali studentom mieszkanie należące do spadku przez 4 miesiące za 2 000,00 zł miesięcznie, pieniądze należą się spadkobiercą po połowie (pożytki), gdyż dziedziczą w równych częściach. W mieszkaniu doszło do awarii instalacji elektrycznej, której naprawa kosztowała 16 000,00 zł, spadkobiercy muszą więc zapłacić po 8 000,00 zł, ponieważ muszą oni ponosić również koszty (nakłady), jakie generuje przedmiot spadku, czyli w tym przypadku mieszkanie.

Postępowanie o dział spadku

Postępowanie o podział spadku odbywa się co do zasady na wniosek jednego ze spadkobierców oraz prowadzone jest w trybie nieprocesowym.

Zadaniem sądu jest ustalenie składu majątku i jego wartość, co umożliwi właściwy podział spadku odpowiadający udziałom, jakie posiadają spadkobiercy.

W sprawie spadkowej sąd może zapytać o:

• Dane spadkobiercy
• Czy spadkobiercy widzą możliwość zgodnego działu spadku?
• Jakie jest stanowisko spadkobiercy?
• Czy spadkodawca dokonywał darowizn na rzecz spadkobierców i ich zstępnych?
• Na jakiej podstawie doszło do dziedziczenia (z ustawy czy z testamentu)?
• Czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne?
• Kto, w jakiej części nabył spadek po zmarłym?
• Jakie są składniki spadku (aktywa i pasywa)?
• Czy spadkobierca dokonał zapisów i poleceń?
• Czy uznano któregoś ze spadkobierców za niegodnego dziedziczenia?
• Czy został złożony przez spadkobierców wykaz inwentarza?

Jak najkorzystniej podzielić spadek?

Najlepszym sposobem na podział spadku jest sporządzenie umowy między spadkobiercami, ten sposób będzie szybszy i prostszy od postępowania sądowego, które wiąże się z długim oczekiwaniem na rozprawę oraz najczęściej z koniecznością zlecenia sprawy adwokatowi. Dodatkowo najlepiej sporządzić taką umowę u notariusza, a gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, wizyta u notariusza będzie konieczna. Reasumując, jeżeli spadkobiercy są zgodni co do podziału przedmiotów wchodzących w skład spadku, to powinni dokonać podziału umownego.

Pytania i odpowiedzi FAQ:

Spodobał Ci się nasz artykuł? Zobacz inne:

Dziedziczenie Ustawowe

Dziedziczenie Testamentowe

Artykuł powstał przy pomocy serwisu: Porada Prawna Online.

Ostatnio aktualizowano 26 listopada, 2022